25-06-2022
“Op snein giet de tsjerke iepen foar de earetsjinst, dat moat foaral sa bliuwe, mar troch de wike is der noch in soad mooglik. Krekt dizze fierdere iepenstelling wolle wy fanút Tsjerkepaad stimulearje, sa binne tsjerken ek bedoeld. Se moatte net ticht wêze, mar iepen gean, dat heart by har wêzen. Troch iepen te gean foar de hiele mienskip kinne de tsjerken ek yn de takomst fan bestjutting bliuwe.”
Met deze woorden opende voorzitter ds. Gerrit Groeneveld zaterdag 25 juni het seizoen 2022 van Tsjerkepaad. Vanaf zaterdag 2 juli tot en met 10 september openen kerken in Fryslân de deuren voor iedereen. De teller staat nu op 242 deelnemers, kon Groeneveld de aanwezigen in de Sint Martinuskerk in Sneek melden.
Na de officieuze sluiting van de aanmelding op 15 juni kwamen dus nog veertien extra opgaven binnen. Dat was dit jaar geen probleem, omdat de deelnemers niet langer in een papieren gids, maar op de website vermeld worden, en die wordt doorlopend bijgewerkt.
Verheugend noemde Groeneveld het dat ook verschillende kerken voor het eerst, of sinds lange tijd weer meedoen. Hij noemde met name de Mauritiuskerk in IJlst, de gerestaureerde Victoriuskerk in Pingjum, de Ursulakerk in Wjelsryp, de Benedictuskerk in Damwâld en de Johannes de Doperkerk in Hommerts.
Jonge generaties
Het is erg belangrijk dat de kerken – “dy’t sa by Fryslân hearre” – niet verdwijnen, maar van betekenis blijven, ook voor komende generaties, sprak Groeneveld. De meerderheid van de jongeren van nu groeit niet meer op met een vanzelfsprekende zondagse kerkgang. Maar vroeg of laat zoeken ze wel naar zingeving. En of ze die nu vinden in het christelijk geloof of niet, een kerkgebouw heeft voor iedereen waarde.
Iedereen – gelovig of niet – vindt er namelijk ,,in gefoel fan waarmte en rêst, ferbining en spiritualiteit, yn in tiid weryn safolle ûnrest is, ûnfrede, polarisaasje en sels oarloch oan de úteinen fan Europa. As de tsjerkedoarren iepen gean, komme je yn in romte dy’t oars is as oare gebouwen. Je kinne dêr frede fine, ta jesels komme, of in momint fan stilte, besinning en gebed fine.”
Tsjerkepaad wil kerkbesturen en eigenaar-stichtingen helpen om hun kerkgebouw vaker op die manier open te stellen. Om praktische redenen blijft het nu in de meeste kerken bij zomerse openstelling op zaterdagmiddag, maar er is doordeweeks nog veel mogelijk, is Groenevelds overtuiging. Geef bijvoorbeeld jongeren uit dorp, wijk of stad een podium voor hun muzikale of culturele activiteiten. ,,Hooplik krije se dêrfoar ek de romte fan in tsjerkebestjoer of fan in pleatslike kommisje en kinne se mei harren goede ôfspraken meitsje.”
Kerkwijding
De openingsbijeenkomst werd muzikaal ingekleurd door harpiste Marije Vijselaar en met orgelspel door Bob van der Linde en pastoor Peter van der Weide. Die laatste vertelde kort over het wijdingsjubileum van de Sint Martinuskerk dat voor de deur staat. Op 14 en 16 oktober viert de Sint Antonius van Paduaparochie dat het 150 jaar geleden is dat de kerk door aartsbisschop mgr. Schaepman werd gewijd. Op 15 oktober is het feest in Blauwhuis, want de Heilige Vituskerk daar óók 150 jaar oud. De bisschop uit Utrecht kwam in oktober 1872 voor twee weken over om in Fryslân in totaal zelfs vijf nieuwe Rooms-katholieke kerken te wijden, ook nog die van Wytgaard, Jirnsum en Joure.
Sible de Blauw
Over dat ritueel van kerkwijding vertelde prof. dr. Sible de Blauw, emeritus hoogleraar vroegchristelijke kunst en architectuur, oud-Sneker en kenner van de Sint Martinuskerk. Waar in de protestants-calvinistische traditie ‘gewoon’ een feestelijke kerkdienst wordt gehouden bij de ingebruikname van een gebouw, is voor de katholieken ‘sacratie’ nodig om werkelijk een Godshuis te worden. Dat mag alleen de bisschop doen, en het is ,,een complex en plechtig ritueel.”
Zeker in 1872 heeft Schaepman er letterlijk een hele klus aan gehad, want hij moest in alle gebouwen onder meer een groot kruis uitstrooien van as en daar het Griekse en het Latijnse alfabet in schrijven met de punt van zijn staf. Ook moest hij relikwieën inmetselen in het altaar, minutieus dat altaar en de twaalf consecratiekruizen zalven. En pas daarna was het tijd voor de eerste eucharistieviering en mochten de gelovigen binnentreden. ,,In de twintigste eeuw is de ceremonie wel iets vereenvoudigd: bij pauselijk decreet van 1961 zijn bijvoorbeeld de meeste herhalingen eruit gehaald en het volk mag er nu vanaf het begin bij zijn. Maar nog altijd is het een groots en belangrijk moment.”
De Blauw herinnerde de aanwezigen eraan dat ook alle Middeleeuwse kerken in Fryslân ooit plechtig gewijd zijn. Ze zijn immers stuk voor stuk gebouwd voor de katholieke eredienst. Toen ze na de Reformatie in protestantse handen kwamen werden de katholieke onderdelen ontmanteld – ,,je vindt bijvoorbeeld vrij vaak de altaarsteen terug als drempel” – en werd de wijdingsdag uiteraard niet meer gevierd. ,,Maar als Tsjerkepaad-vrijwilligers kunt u deze sacrale gebeurtenis nu wel weer in herinnering roepen.”
Brochure
De bezoekers gingen naar huis met de seizoensbrochure waarmee Tsjerkepaad zich dit jaar ‘offline’ manifesteert. Het magazine van twaalf pagina’s dik wordt in de week van 26 juni verspreid langs de deelnemende kerken en ligt dus vanaf 2 juli klaar voor bezoekers om gratis mee te nemen. Op de website www.tsjerkepaad.nl zijn alle deelnemende kerken te vinden. Ook staan hier eventuele uitzonderingen op de reguliere openingstijd, zaterdag van 13.30 tot 17.00. En dan gaat het niet alleen om uitvallende zaterdagen, maar ook om kerken die óók doordeweeks open zijn.
