De Stichting Tsjerkepaad ontvangt sinds een aantal jaren een substantiële bijdrage van de provincie Fryslân om de organisatie ook in financieel opzicht mogelijk te maken. Sinds zijn ontstaan in 2004 is Tsjerkepaad steeds meer gegroeid, met in de laatste jaren ongeveer 250 deelnemende kerken. Dat heeft uiteraard ook een stijging van de organisatiekosten met zich meegebracht. Omdat Tsjerkepaad zoveel mogelijk low budget (pro Deo) wil opereren en velen zich op vrijwillige basis inzetten, blijven de kosten binnen de perken. Maar de door de kerngroep georganiseerde activiteiten zoals de opening en sluiting moeten wel betaald worden, net als onder meer vergader- en reiskosten, de hosting van de website en drukwerk.
Tsjerkepaad is dankbaar dat de provincie de openstelling van kerken in onze provincie wil helpen bevorderen. Nergens is immers de kerkdichtheid zo groot als in Fryslân en ons streven is dat de kerken steeds meer opengaan naar de samenleving. De openstelling draagt ook bij tot het behoud van onze monumentale kerken en hun culturele erfgoed. Ook dat is heel belangrijk, in een waarin kerken steeds minder leden hebben en daarmee minder inkomsten.
Jaarlijks is er een overleg tussen vertegenwoordigers van de provincie en de kerngroep. Inmiddels heeft de samenwerking een structureel karakter gekregen, hetgeen voor de voortgang van Tsjerkepaad niet alleen wenselijk, maar ook noodzakelijk is. We hopen deze samenwerking nog lang voort te zetten.
De Stichting Organum Frisicum - het Friese orgel, opgericht in 1995, promoot het Friese kerkorgel. Met name door voor-en najaarsexcursies met concerten door Friese toporganisten op meerdere orgels, ingeleid met lezingen over de historie van kerk en orgel. Jaarlijks krijgen orgels en orgelconcerten de aandacht in de Friese Orgelkrant. Organum Frisicum organiseert samen met Tsjerkepaad ieder jaar een orgelfietstoer, die meestal gehouden wordt op de laatste zaterdag van juli. In verschillende kerken- ieder jaar in een andere regio- worden dan op één middag orgelconcerten op niveau gegeven, wel gecombineerd met zang en andere muziek. Op de fiets (of desgewenst met de auto) gaan de deelnems van het ene concert naar het andere. Deze concerten trekken in de regel veel belangstellenden. Ook op andere zaterdagmiddagen zijn er regelmatig door Organum Frisicum georganiseerde orgelbespelingen in kerken in die aan Tsjerkepaad meedoen. Beide stichtingen zetten zich in voor het gebruik en behoud van de vaak monumentale orgels.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is op 9 september 1970 opgericht. Doelstelling is ‘het herstel en de instandhouding van uit historisch oogpunt belangwekkende kerkgebouwen met aan- en toebehoren in de provincie Fryslân’. De Stichting neemt in bijzondere gevallen (rijksmonumentale) kerken over van kerkelijke gemeenten. Een overname vindt alleen plaats als er lokaal onvoldoende (financieel en bestuurlijk) draagvlak is overgebleven voor beheer en onderhoud van een monumentale kerk. Met het gebouw worden ook alle zaken die bij de kerk horen overgenomen, zoals orgel, preekstoel en avondmaalsvoorwerpen.
Als tweede doelstelling staat in de statuten: ‘het wekken van publieke belangstelling voor dergelijke kerkgebouwen’. Dat past dus uitstekend bij Tsjerkepaad. Veel kerken van SAFT doen in de zomermaanden mee aan Tsjerkepaad. Er is in de loop der jaren een goede samenwerking gegroeid tussen beide stichtingen. Ieder jaar wordt gekozen voor een gezamenlijk thema en tijdens Tsjerkepaad is er altijd een gezamenlijke activiteit, in de regel op de tweede zaterdag van juli.
De meeste kerken van de stichting zijn overigens ook op andere dagen van de week te bezoeken. Wanneer er geen vrijwilliger aanwezig is in het gebouw, kunt u de sleutel afhalen op het sleuteladres. Een overzicht van alle SAFT-kerken vindt u hier.
Culturele activiteiten
De vrijwilligers van de plaatselijke commissies die de kerkgebouwen voor de stichting beheren organiseren tal van (culturele) activiteiten. Een actueel overzicht vindt u hier.
In de Friese dorpen en grotere plaatsen zijn de kerkgebouwen onmiddellijk te herkennen omdat ze mededeelzaam zijn. De kerktorens zijn landschappelijke bakens waar de dorpen aan zijn te herkennen. We tellen een kleine 800 kerken in Friesland. Ze vertegenwoordigen een groot religieus en cultuurhistorisch erfgoed en iedereen is het er over eens dat we deze kerkelijke monumenten met zorg behoren te omringen. Het kennis maken met deze rijkdom is een eerste belangrijke stap. Daarom is de mogelijkheid tot bezichtiging van ruim 250 kerken in het kader van Tsjerkepaad van nauwelijks te overschatten betekenis.
Op Tsjerkepaad kunt u ook een aantal kerken bezoeken die aan het kerkelijk gebruik zijn onttrokken. De afgelopen decennia hebben maar liefst 220 Friese kerken een nieuwe bestemming gekregen. Veel van deze herbestemde kerken doen nu dienst als woning, cultureel centrum, kantoor of winkel. In sommige kerken worden zo nu en dan bijzondere diensten gehouden.
Het tempo waarin kerken hun religieuze functie verliezen, is verontrustend hoog. Voor veel kleine kerkgemeenten of parochies wordt de exploitatielast om het kerkelijk bezit goed te onderhouden, te groot. Een passende nieuwe bestemming vinden voor een vrijkomende kerk is echter geen eenvoudige opgave. Los van de vraag of je sommige monumentale kerken wel moet herbestemmen. Het realiseren van een passende nieuwe bestemming in een kerkgebouw is in veel gevallen ook relatief kostbaar.
Op basis van het grote provinciale onderzoek Tink Om’e Tsjerken in 2009 werd door de provincie Fryslân een Team Fryske Tsjerken opgericht. Dit Team kon kerkbesturen adviseren over vraagstukken in verband met het behoud van de kerk. In 2016 werd Dick Bloemhof projectleider van het Team Fryske Tsjerken. In 2018 is besloten om het Team Frysk Tsjerken om te zetten in een Coördinatiepunt Fryske Tsjerken; de aanpak werd omgezet van afwachtend en probleemgestuurd naar proactief maatwerk.
Het Coördinatiepunt Fryske Tsjerken heeft een grote ‘flexibele schil' van experts. Deskundigheid wordt ingeschakeld naar gelang het ‘probleem’. Door het functioneren als intermediair tussen kerkelijke en burgerlijke gemeente, zijn de kerkenvisies speerpunt van de inzet geworden. Lees hier meer over kerkenvisies. Uiteraard staan wij ook nog altijd klaar voor andere vragen van kerkeigenaren.
Hoe is het Coördinatiepunt Fryske Tsjerken te bereiken? Via het Steunpunt Monumentenzorg Fryslân. Stuur uw vraag via e-mail aan dbloemhof@monumentenzorg.frl of bel Dick Bloemhof: (058) 266 25 19.
In 2002 deed de Raad van Kerken in Fryslân bij monde van pastoor Jan Romkes van der Wal een oproep aan de kerken om hun deuren ook door de week vaker open te zetten. Besloten werd om het niet bij woorden te laten, maar om in de zomermaanden een aantal kerken te vragen open te gaan. Deze kerken konden zich, naar het voorbeeld van open kerken in Denemarken, presenteren in een gids. Dit leidde tot de start van Tsjerkepaad, met 25 open kerken in Súdwest-Fryslân in 2004. Ieder jaar kwam er een andere regio bij, inclusief de Waddeneilanden, hetgeen uiteindelijk leidde tot een tienvoud van het aantal deelnemende kerken in heel Fryslân.
Tsjerkepaad werd in 2010 een stichting. Vanaf dat moment was het een zelfstandige organisatie. Maar de een samenwerkinging met de RVK Fryslân bleef innig, omdat de Raad het recht behield om een vertegenwoordiger af te vaardigen naar het bestuur van de Stichting Tsjerkepaad. Een gezamenlijke doelstelling is het streven naar oecumene.
De dorpskerkenbeweging biedt een platform waar kerken ervaringen kunnen delen, elkaar helpen en inspireren.
Bijna elk dorpsaanzicht in ons land wordt gekenmerkt door een kerktoren. Dat tekent de rol die de kerk vanouds in het dorp heeft: middelpunt van de samenleving. Ook vandaag de dag.
Dorpskerken vervullen, onder meer door hun diaconale activiteiten, een maatschappelijke functie. Ze maken deel uit van de dorpscultuur. Om dat zo te kunnen houden, is de dorpskerkenbeweging in het leven geroepen.
In tijden van organisatievragen en samenwerking met kerken in de buurt wil de dorpskerkenbeweging een platform bieden waar kerken ervaringen kunnen delen, elkaar helpen en inspireren.
Kerk in, van en voor het dorp zijn is namelijk niet altijd vanzelfsprekend meer. Teruglopende ledenaantallen en financiële middelen en soms het moeten sluiten van de kerkdeuren kunnen de zichtbare aanwezigheid in het dorp onder spanning zetten.
https://protestantsekerk.nl/thema/dorpskerkenbeweging/
