Johanneskerk

In de elfde eeuw werd in het oostelijke deel van de door bedijking ontstane Scherwolderhem het dorp Oosthem gesticht.
De oudst bekende naam van het dorp “Astahem” dateert uit 1275. Er werd al in de twaalfde eeuw een kerk gebouwd, die gewijd was aan “S.Joannes Baptista”, Johannes de Doper.
Uit een negentiende eeuwse beschrijving van de middeleeuwse kerk valt af te leiden dat de muren tufsteen bevatten, hetgeen een aanwijzing is dat deze voor het jaar 1200 gebouwd is. Eerst vanaf het einde van de twaalfde eeuw werden voor de bouw van kerken van klei gebakken stenen (kloostermoppen) gebruikt. Van de oorspronkelijke middeleeuwse kerk van Oosthem is weinig bekend. Er zullen in de loop der eeuwen aan het gebouw noodzakelijke herstellingen en restauraties zijn uitgevoerd.
In 1786 werd over de kerk vermeld: “Dit dorp (…..) heeft een goede kerk, die van binnen wel afgetimmerd en met een Orgel voorzien is…”. Een mededeling uit 1846 zegt: “Deze kerk is een goed, bijzonder net gebouw, van binnen wel betimmerd en van een orgel voorzien, dat in 1838 vervaardigd is.” In een beschrijving van Oosthem uit het jaar 1857 deelt de schoolmeester, Jan Pater, het volgende mee: “De kerk bestaat uit een lang doch smal gebouw, voorzien met eenen stompen toren, staande op een hoog kerkhof, van binnen voorzien met een orgel dat in 1838 is vervaardigd, benevens twee borden het eene voorstellende eene graftombe van den tweeden Evangelieprediker na de hervorming in deze gemeente Jellus Cappeleman en deszelfs huisvrouw Barbara van der Buike, de eerste overleden in 1607 en de laatste in 1610 – het andere bord stelt voor de naamlijst der Predikanten, die na de Hervorming in deze Gemeente het Evangelie verkondigd hebben, met opgave van hun komst en vertrek, vanwaar en waarheen.” Verder maakt meester Pater er melding van dat de grafzerken in de kerk door een houten vloer waren afgedekt. In het koor lagen de zichtbare grafzerken van ds. Petrus Wigeri († 1800) en zijn echtgenote Catharina Eelcoma († 1765) en van ds. Adamus Guldenarm († 1824).
De in Abbega geboren Uiltje Foppes Wiersma (1838 – 1916) schrijft in 1894 in zijn familiekroniek (zie ook onder “De kerk van Abbega”) het volgende over de oude toren van Oosthem: “De toren, die voor dezen te Oosthem stond, was gebouwd in het jaar 1113, welk jaar op de toren stond aan de zuidzijde. Hij was een stompe toren van groote Friesche steen gebouwd, met een steenen wenteltrap in de zuidwesthoek in dezelve, en hing naar het westen over. Hij was van vorm als die van Folsgare en als die van Bolsward en was een derde hoger en dikker dan de eerstgenoemde. Hij is in 1861 afgebroken en door de tegenwoordige nieuwe toren vervangen.”
De oude kerk had aan de noordzijde een uitbouw, oorspronkelijk vermoedelijk een sacristie, die later dienst deed als dorpsschool.