14-08-2024
Bevlogen koster Klaas Abe Kamstra van de kerk in Bitgum is boos: 'It Tsjerkepaad fersmyt syn eigen taal’
Dit artikel staat in de Franeker Courant van 13 augustus 2024.
Al veertig jaar is Klaas Abe Kamstra te vinden in en rond de kerk van Bitgum. Als koster brengt hij alles in orde voor de dienst op zondag en menig graf op het omringende kerkhof groef hij eigenhandig. Nu zorgt prostaatkanker voor een onzekere toekomst. ,, De dea is net moai. Mar oft it ek definityf is? It hielal is grut. Wa wit is der earne in plakje foar my.’’
,,Ast witst dat it ein tichterby komt, kinst der better mar wat moais fan meitsje.’’ Klaas Abe Kamstra (72) haalt een citaat aan dat hij recent ergens las. Bij de pakken neer zitten doet hij dan ook niet, ondanks de al vergevorderde vorm van prostaatkanker die in zijn lichaam rondgaat. ,,De 80 helje ik net, sei de dokter. Ik fiel my fierder goed, dat wêrom soe ik ophâlde as koster’’, stelt hij de retorische vraag. ,,Mar as minsken aanst myn foto yn de krante sjogge, sil net elkenien my werkenne. Ik hie altyd in flinke bosk hier en in grut burd. Dy binne ferdwûn. It is ûngenêslik. Dus ik ha gjin jierren mear. Ik kin it gewoane wurk noch wol dwaan. Mar no bin ik dochs wol bliid dat ik gjin grêf mear hoech te graven’’, vult hij grijnzend aan.
Graafmachientje
Sinds vijf jaar is hij van die zware taak verlost. Als hij zich met pijnlijke schouders meldt bij een therapeut trekt deze snel een conclusie bij het horen van Kamstra’s regelmatige graafwerk. ,, Elk grêf moat twa meter djip. Hoe djipper as’t komst, hoe swierder it wurdt. Want dy ierde moatst hieltyd mei in swipe fuort smite. Swier wurk. Doe‘t dy therapeut dat hearde rette er oan om der fuort mei op te hâlden. Ik wie der noch net oan ta mar haw it dochs mar dien.’’ Sinds die tijd wordt het delven gedaan door een klein graafmachientje, dat wordt gedeeld met meerdere begraafplaatsen in het noorden van Friesland. ,,Dat graaft wol moai.’’
Firma Hettema
De tijd die hij nog heeft wil hij nu vooral zo goed mogelijk besteden. Deze weken is hij druk met de extra bezoekers die afkomen op het jaarlijkse Tsjerkepaad. Verspreid over de provincie zijn er tot half september 250 kerken te bezichtigen. Al jaren zorgt hij er in deze periode voor dat er dan ook wat interessants te zien is in de uit 1672 daterende Sint-Martinuskerk in het dorp. ,,Ferline jier noch foto’s en skilderijen oer âld PC-winner Minze de Vries út begjin 1900 út Bitgum, dêrfoar âld boartersguod en yn it Lutherjier wat oer Luther.’’
Dit jaar richtte hij samen met Goasse Brouwer, een nazaat van de Hettema’s, achter in ‘zijn’ kerk een expositie in over de firma Hettema. 125 jaar geleden lag de bakermat van de aardappelfirma - die later opging in de HZPC - in Bitgum dus een mooie gelegenheid om de kleine tentoonstelling over het verleden van dit bedrijf naar het dorp te halen nadat deze eerder al in Franeker te zien was. Oude foto’s van de familie, de loods die ze lieten bouwen en nog steeds in het dorp te vinden is, oude contracten, kantoorattributen en stukken gereedschap. Groot is de uitstalling niet, interessant wel. ,, Tsjerkepaad rint noch oant heal septimber, mar dizze tentoanstelling is oant ein augustus te sjen.”
Tsjerkepaad discrimineert’
Het stemt hem trots dat dit jaar weer alle vier de kerken van de PKN-gemeente waar ook Bitgum deel van uitmaakt (Bitgummole, Marsum en Ingelum) iets bijzonders te bieden hebben voor de bezoekers. ,,Ferline jier koene net alle tsjerken fan dizze PKN-gemeente meidwaan omdat fanwege restauraasje en ûnderhâld, de tsjerke fan Bitgummole net iepen koe. Dit jier is ús klaver fjouwer wer kompleet en hoopje wy de besikers wer sa as altyd mei ús frijwillegers en oargellisten in gastfrije ûntfangst jaan te kinnen.’’
Maar er zit hem ook iets dwars. De organisatie achter het Tsjerkpeaad ‘discrimineert de Friese taal’, is hij van mening. ,,Nei dat ik in oanfulling fan aktiviteiten tastjoerd hie om mei te nimmen op de side fan de tsjerken dy’t iepen binne, krige ik myn stikje yn it Nederlânsk en ferkeard oersette ûnder eagen op de bewuste side. Nei hjirop reageard te hawwen dat dit net de bedoeling wie, wie it diskriminearjende antwurd dat ik it stikje, sa as wy it hawwe woene, alline mar yn it Nederlânsk ynstjoerd wurde koe om te pleatsen. Nochris waard ús dúdlik makke, (graag ontvang ik dan de Nederlandse tekst). Hoe slim kin it wêze, it Tsjerkepaad dat syn eigen taal fersmyt rekket syn djoerste eigen kwyt.’’
Goed te combineren
Al sinds 1984 is hij koster van de kerk in zijn geboortedorp. ,, Ja, hoe wurdst dat? Ik gong ris wat te helpen en doe fregen se my derfoar. It wie foar my ek prima te kombinearjen mei myn ‘normale’ wurk, ride op ‘e taksy.’’ Tot vijf jaar geleden was hij bedrijfsleider bij het Harlinger taxibedrijf Van der Pol. ,, Ik die hast allinne mar kontraktferfier foar gemeenten, Harns, Frjentsjerteradiel en Menameradiel. Dus bern nei skoalle bringe en wer ophelje. Dan wie ik faak om healwei âlven wer thús en hoegde pas om healwei trijen wer de taksy yn. Yn ‘e oeren der tuskenyn koe ik prima it wurk foar de tsjerke dwaan. En kaam der ris wat tusken, lykas in begraffenis, dan wie ferfanging faak maklik te regeljen.’’
In de eerste jaren van zijn kosterschap wordt er bovendien nog volop gekerkt én begraven. Om ervoor te zorgen dat de kerk op zondag klaar is voor de dienst moet in de winter de kachel al op woensdag aan om de temperatuur geleidelijk op de benodigde 17 graden te krijgen. ,, Der sit hjir flierferwaarming dus dy moatte je stapsgewiis ferheegje. Fierder soargest derfoar dat alles skjin is, dat der in gleske wetter foar de dûmny stiet, it lûd optimaal is en dat it oargel op ‘e tiid waarm is. De balch moat fol lucht.’’
Friese vlag
Een paar keer per jaar moet Kamstra bovendien hoog de kerktoren in om de vlag uit te steken. ,, Altyd de Fryske flagge ’’, zegt hij. Al viel dat laatste niet altijd in goed aarde. Gedoe was er vaak met de gemeentesecretaris. Die sommeerde hem de nationale driekleur in de kerktoren te hangen. ,, Dat ferpofte ik. De Fryske flagge is ek read, wyt en blau sei ik ‘m.’’
Het werd hem verboden. Waardoor er op enig moment helemaal geen vlag uit de toren stak. Dat was de spreekwoordelijke druppel. De gemeente haalde bakzeil en Kamstra mocht vanaf dan de pompeblêden weer laten wapperen. ,, Op nasjonale feestdagen doch ik de Nederlânske flagge wol, 4 en 5 maaie. Fierder bin ik wat ditsoarte saken oangiet wol in echte stûfe Fries. Ik doch ek alles yn it Frysk.”
Naast heit en mem
De laatste jaren wordt er niet meer wekelijks gekerkt in Bitgum. Gemiddeld nog één zondag per maand. In de zomer wat vaker dan in de winter. ,,Om ‘t de tsjerke yn Bitgummoleen en Ingelum moderner binne, bin dy better te ferwaarmjen. Dus sitte we dêr yn de winter faker.’’
Ook nam het aantal begrafenissen af, van zo’n tien per jaar, naar tegenwoordig nog vijf of zes. ,, Minsken litte harren faker kremearje. In pear jier lyn ha we dêrfoar in struifjildsje oanlein neist de tsjerke om ‘t minsken der wol útstruid wurde wolle. Dat mear minsken kieze foar kremearjen snap ik ek wer wol. It is wat cleaner fansels.’’
Toch is dat niet de manier waar hij in de toekomst zelf voor kiest. ,,Ik ha faak genôch sjoen dat in romme kiste der net sa moai útsjocht. Dochs kies ik aanst wol foar de âlderwetske wize. Ik hoopje der fansels noch wol even by te bliuwen, mar as it safier is, dan wol ik op it hôf. Us heit en mem lizze der ek, dêr kom ik neist.”
